An toàn điện là gì? Các tiêu chuẩn an toàn điện tại Việt Nam

Điện năng là nguồn năng lượng không thể thiếu trong đời sống hiện đại, đóng vai trò quan trọng trong cả điện công nghiệp và dân dụng. Tuy nhiên, việc sử dụng điện không đúng cách có thể dẫn đến nhiều sự cố nghiêm trọng như chập điện, cháy nổ, điện giật, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Vì vậy, việc hiểu rõ an toàn điện là gì và tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc an toàn điện là yếu tố bắt buộc để bảo vệ con người, thiết bị và hệ thống điện. Trong nội dung dưới đây, Dianyo PowerGen sẽ giúp bạn nắm rõ khái niệm an toàn điện, tầm quan trọng của an toàn điện trong điện công nghiệp và dân dụng để đảm bảo an toàn khi sử dụng điện trong mọi môi trường.

Khái niệm an toàn điện là gì?

An toàn điện là tập hợp các biện pháp, quy định và hành động nhằm phòng ngừa tai nạn điện, bảo vệ con người, thiết bị và hệ thống điện khỏi các rủi ro trong quá trình sử dụng hoặc vận hành. Nói cách khác, an toàn điện giúp chúng ta làm việc và sinh hoạt an toàn trong môi trường có điện năng, đặc biệt là ở các khu vực tiềm ẩn nguy cơ cao như nhà máy, công trình, xưởng sản xuất…

Cơ sở pháp lý về an toàn điện

Việc thực hiện an toàn điện được quy định cụ thể trong hệ thống pháp luật Việt Nam, bao gồm:

• Nghị định 14/2014/NĐ-CP: Hướng dẫn thi hành Luật Điện lực về an toàn điện.

• Nghị định 51/2020/NĐ-CP: Sửa đổi, bổ sung Nghị định 14/2014/NĐ-CP, quy định chi tiết hơn về trách nhiệm và biện pháp đảm bảo an toàn điện.

Các yếu tố đảm bảo an toàn điện

Để đảm bảo hiệu quả trong công tác an toàn điện, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhiều yếu tố:

• Chính sách và quy định pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ).

• Nhận thức và kỹ năng của người lao động trong môi trường điện năng.

• Sự quan tâm của lãnh đạo và người phụ trách an toàn điện tại doanh nghiệp.

• Công tác đào tạo, huấn luyện an toàn lao động thường xuyên và đạt chuẩn.

• Trang thiết bị, dụng cụ bảo hộ đạt tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật (ISO).

• Cơ chế kiểm tra, giám sát, chế tài – khen thưởng rõ ràng trong doanh nghiệp.

Như vậy, an toàn điện là trách nhiệm tổng thể của cả hệ thống, từ người lao động đến nhà quản lý, nhằm xây dựng môi trường làm việc an toàn, ổn định và bền vững.

Nguyên tắc an toàn điện

Việc hiểu rõ an toàn điện là gì và áp dụng đúng các quy tắc sử dụng điện giúp hạn chế tối đa các rủi ro như chập cháy, giật điện hoặc hỏng hóc thiết bị. Dưới đây là những nguyên tắc cơ bản:

- Người vận hành thiết bị điện cần được hướng dẫn, đào tạo bài bản về cách sử dụng, vận hành và xử lý sự cố điện để đảm bảo an toàn trong quá trình thao tác.

- Cần lựa chọn dây cắm, ổ cắm có khả năng chịu tải phù hợp với công suất thiết bị. Tránh sử dụng quá nhiều phích cắm chung một ổ vì có thể gây quá tải, dẫn đến chập hoặc cháy nổ.

- Đường dây điện nên được sắp xếp gọn gàng, tránh để vướng lối đi hoặc gần khu vực ẩm ướt. Việc này không chỉ giúp đảm bảo an toàn mà còn tăng tính thẩm mỹ cho không gian.

- Các ổ cắm điện nên được lắp đặt ở vị trí cao, cách mặt đất trên 1 mét để hạn chế nguy cơ trẻ nhỏ tiếp xúc trực tiếp gây nguy hiểm.

- Việc lắp đặt và bảo dưỡng hệ thống điện cần do những người có chuyên môn, kinh nghiệm đảm nhiệm nhằm đảm bảo đúng kỹ thuật và tuân thủ quy định về an toàn điện.

- Khi phát hiện có dấu hiệu rò rỉ điện, chập điện hoặc hư hỏng thiết bị, cần ngừng sử dụng và ngắt nguồn điện ngay lập tức để tránh nguy hiểm.

- Tránh sử dụng thiết bị điện gần khu vực có đường dây cao thế như thả diều, bay drone hoặc sử dụng thiết bị có khả năng vướng vào đường dây điện.

- Không nên sử dụng dây điện, thiết bị điện kém chất lượng vì dễ dẫn đến rò rỉ hoặc chập cháy. 

- Trước khi tiến hành sửa chữa, bảo dưỡng thiết bị điện, cần ngắt hoàn toàn nguồn điện và trang bị đầy đủ đồ bảo hộ lao động, người thực hiện phải có kiến thức chuyên môn để đảm bảo an toàn.

Yêu cầu tiêu chuẩn chung về an toàn điện

Theo Nghị định 14/2014/NĐ-CP, các quy định chi tiết về an toàn điện trong phát điện, truyền tải điện, phân phối điện và sử dụng điện cho sản xuất được nêu rõ nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối trong quá trình vận hành.

Yêu cầu đối với chủ đầu tư và đơn vị quản lý vận hành

Đối với các nhà máy điện, trạm điện và đường dây dẫn điện trước khi đưa vào khai thác, chủ đầu tư cần bàn giao đầy đủ các hồ sơ kỹ thuật như: tài liệu thiết kế, thi công, hoàn công, các tài liệu kỹ thuật theo quy định của pháp luật về xây dựng.

Ngoài ra, chủ đầu tư phải thực hiện công tác thí nghiệm, hiệu chỉnh toàn bộ hệ thống điện trong dây chuyền công nghệ phát điện, truyền tải và phân phối. Toàn bộ quá trình thí nghiệm cần đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn quốc gia và được ghi nhận trong biên bản nghiệm thu từng phần cũng như toàn bộ dự án.

Quy định về tiêu chuẩn vận hành đường dây điện

Các đoạn đường dây điện trên không đi qua khu dân cư, nhà ở, hoặc nơi tập trung đông người phải được vận hành trong giới hạn tiêu chuẩn và định mức cho phép nhằm giảm thiểu nguy cơ tai nạn điện, đảm bảo an toàn cho con người và tài sản.

Hồ sơ, quy trình và công tác quản lý an toàn điện

Mọi cơ quan, doanh nghiệp phải có đầy đủ hồ sơ, quy chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật về an toàn điện, bao gồm: quy trình vận hành, xử lý sự cố điện, sơ đồ lưới điện, nội quy phòng cháy chữa cháy, nhật ký vận hành và các dụng cụ bảo hộ cần thiết. Việc lưu trữ và quản lý hồ sơ kỹ thuật phải tuân thủ nghiêm túc theo quy định pháp luật.

Tiêu chuẩn đối với người lao động trong lĩnh vực điện

Người làm việc trong môi trường điện như vận hành, thí nghiệm, xây lắp, sửa chữa đường dây hoặc thiết bị điện phải đáp ứng các điều kiện bắt buộc được đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ, huấn luyện và cấp thẻ an toàn điện phù hợp với ngành nghề. Chỉ sử dụng các thiết bị, dụng cụ điện đạt chứng chỉ hoặc có nhãn mác đăng ký chất lượng phù hợp tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành. Các thiết bị, dụng cụ điện cũng phải được kiểm định an toàn kỹ thuật định kỳ theo quy định của Bộ Công Thương.

Công tác phòng ngừa và xử lý sự cố điện

Mọi tổ chức, doanh nghiệp phải xây dựng kế hoạch phòng ngừa, ngăn chặn sự cố, tai nạn điện, đồng thời chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp cứu hộ, giảm thiểu thiệt hại khi có sự cố xảy ra. Khi có tai nạn, phải tiến hành điều tra, phân tích nguyên nhân và xác định trách nhiệm rõ ràng.

Các đơn vị có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến kiến thức an toàn điện, tổ chức thống kê và báo cáo các vụ tai nạn điện hoặc vi phạm hành lang bảo vệ an toàn lưới điện cao áp, nhằm nâng cao ý thức cộng đồng.

Các yếu tố cần kiểm tra định kỳ để đảm bảo an toàn điện

Người sử dụng cần thực hiện kiểm tra định kỳ hệ thống điện để phát hiện và xử lý kịp thời các nguy cơ tiềm ẩn. Đây là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro điện giật, chập cháy và đảm bảo hệ thống điện vận hành ổn định, an toàn.

Kiểm tra hệ thống dây dẫn và thiết bị điện

Thường xuyên quan sát đường dây, ổ cắm, công tắc, thiết bị điện để phát hiện các dấu hiệu hư hỏng, gãy, biến dạng, rỉ sét hoặc ẩm ướt. Bất kỳ biểu hiện bất thường nào cũng cần được khắc phục ngay để tránh nguy cơ chập cháy hoặc rò điện.

Kiểm tra hệ thống nối đất

Đảm bảo toàn bộ thiết bị điện đều được nối đất đúng kỹ thuật. Nếu hệ thống nối đất bị lỗi, điện rò có thể gây giật nguy hiểm cho người sử dụng hoặc làm hư hỏng thiết bị.

Vệ sinh và bảo dưỡng thiết bị điện

Các thiết bị điện như tủ lạnh, quạt máy, máy giặt, máy tính hay bộ lưu điện (UPS) cần được vệ sinh, kiểm tra định kỳ để loại bỏ bụi bẩn, ẩm mốc và đảm bảo linh kiện hoạt động tốt.

Kiểm tra thiết bị bảo vệ quá tải và chống giật

Hệ thống aptomat (CB), cầu dao chống giật (ELCB/RCD) cần được thử nghiệm định kỳ để bảo đảm khả năng ngắt điện khi xảy ra sự cố. Đây là thiết bị bảo vệ an toàn điện không thể thiếu trong cả điện dân dụng và điện công nghiệp.

Kiểm tra khu vực điện công suất lớn

Tại các nhà máy, phòng máy, nhà kho hay khu vực có nguy cơ cao, cần đảm bảo hệ thống điện được che chắn, bảo vệ đúng tiêu chuẩn. Nhân viên vận hành phải được đào tạo và cấp thẻ an toàn điện, tuân thủ quy trình nghiêm ngặt.

Kiểm tra định kỳ hệ thống điện công trình

Các tòa nhà, khu dân cư và nhà xưởng cần được đánh giá hệ thống điện định kỳ theo quy định, đảm bảo toàn bộ thiết bị, đường dây và phụ kiện đạt chuẩn an toàn điện quốc gia.

Một số tiêu chuẩn an toàn điện phổ biến tại Việt Nam

Để xác định rõ an toàn điện là gì theo quy định pháp lý, người sử dụng và doanh nghiệp cần căn cứ vào các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia (TCVN) hiện hành. Dưới đây là một số tiêu chuẩn trong thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống điện:

Biện pháp đảm bảo an toàn điện được khuyến cáo

Việc tuân thủ đúng quy định sẽ hạn chế tối đa rủi ro về người và tài sản, đặc biệt trong quá trình vận hành, thi công, sửa chữa hoặc bảo trì hệ thống điện. Dưới đây là những biện pháp quan trọng cần chú ý:

Đảm bảo hệ thống điện được thiết kế và xây dựng đúng quy cách

Hệ thống điện phải được thiết kế, lắp đặt và vận hành theo tiêu chuẩn quốc tế IEC và quy định của cơ quan quản lý địa phương. Mọi công đoạn thi công cần được giám sát chặt chẽ bởi kỹ sư có chuyên môn, đảm bảo dây dẫn, thiết bị và bảng điện đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về cách điện, tải điện và an toàn sử dụng.

Sử dụng các thiết bị bảo vệ điện

Trang bị đầy đủ thiết bị bảo vệ như cầu dao tự động (CB), thiết bị ngắt mạch (MCB) và thiết bị chống rò điện (RCD/ELCB) để ngắt nguồn khi xảy ra sự cố quá tải, chập mạch hoặc rò rỉ dòng điện.

Kiểm tra, bảo trì và sửa chữa định kỳ

Thực hiện kiểm tra định kỳ hệ thống điện để phát hiện sớm các hư hỏng, mối nối lỏng hoặc thiết bị xuống cấp. Việc bảo trì thường xuyên giúp đảm bảo hiệu suất hoạt động, đồng thời ngăn ngừa nguy cơ chập cháy và tai nạn điện.

Sử dụng và bảo quản thiết bị đúng cách

Cần tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất khi vận hành thiết bị điện. Tránh sử dụng trong môi trường ẩm ướt, hạn chế tiếp xúc với nước hoặc khu vực có hóa chất ăn mòn. Các dụng cụ điện nên được bảo quản ở nơi khô ráo, có độ cách điện tốt để kéo dài tuổi thọ và giảm rủi ro điện giật.

Đào tạo an toàn điện cho người sử dụng

Cá nhân tham gia vận hành, thi công hoặc bảo trì hệ thống điện đều phải được đào tạo về an toàn điện. Các mục bao gồm: nhận biết nguy cơ điện, phương pháp xử lý sự cố và kỹ năng sơ cứu cơ bản.

Trang bị bảo hộ cá nhân khi làm việc với điện

Sử dụng trang bị bảo hộ lao động đạt chuẩn như mũ bảo hộ, găng tay cách điện, ủng cao su, kính bảo hộ và áo chống tĩnh điện. Việc trang bị đầy đủ giúp người lao động giảm thiểu nguy cơ bị điện giật hoặc bỏng điện khi làm việc trong môi trường có điện áp cao.

Thiết lập hệ thống cảnh báo và phản ứng sự cố điện

Cần xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và quy trình phản ứng nhanh khi xảy ra sự cố điện như rò rỉ, chập cháy hay mất điện đột ngột. Hệ thống này nên kết hợp báo động âm thanh, ánh sáng và sơ đồ hướng dẫn thoát hiểm.

Cách sơ cứu chuẩn xác khi bị giật điện

Khi xảy ra tai nạn điện, việc xử lý kịp thời và đúng cách có thể cứu sống nạn nhân. Dưới đây là các bước cơ bản cần ghi nhớ:

Bước 1: Tắt nguồn điện ngay lập tức

Ngắt cầu dao hoặc nguồn điện chính. Nếu không thể tiếp cận, hãy sử dụng vật cách điện như gậy gỗ khô, ống nhựa hoặc vải dày để tách nạn nhân khỏi nguồn điện. Tuyệt đối không chạm trực tiếp vào người bị giật điện bằng tay trần.

Bước 2: Gọi cấp cứu

Liên hệ ngay số 115 hoặc đưa người bị nạn đến cơ sở y tế gần nhất. Trong thời gian chờ đợi, cần duy trì hô hấp cho nạn nhân nếu họ bất tỉnh.

Bước 3: Thực hiện sơ cứu ban đầu

Nếu nạn nhân ngừng thở, tiến hành hô hấp nhân tạo (CPR) theo hướng dẫn. Nếu có vết bỏng hoặc chấn thương, nên che phủ tạm thời bằng gạc sạch và tránh đổ nước lên vết thương.

Lưu ý:

Không sử dụng vật kim loại, không tiếp xúc trực tiếp với người bị giật điện nếu chưa đảm bảo đã ngắt điện hoàn toàn. Chỉ sử dụng vật cách điện khi di chuyển hoặc hỗ trợ nạn nhân.

Kết luận

Việc hiểu rõ an toàn điện là gì và tuân thủ các biện pháp an toàn điện trong thiết kế, vận hành và sử dụng thiết bị giúp bảo vệ con người, tài sản và hệ thống điện khỏi các nguy cơ cháy nổ hoặc giật điện. Đặc biệt, trong lĩnh vực điện công nghiệp và dân dụng, an toàn điện là yếu tố bắt buộc nhằm đảm bảo môi trường làm việc hiệu quả, bền vững và đạt tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia. Trên đây là những thoong tin Dianyo PowerGen mang tới cho bạn, mọi vướng mắc xin vui lòng liên qua hotline 058.553.7777 để được tư vấn chi tiết.